LIFE-IP EKOMAŁOPOLSKA „Wdrażanie Regionalnego Planu Działań dla Klimatu i Energii dla województwa małopolskiego” Budowanie kompetencji na poziomie regionalnym i lokalnym

C1 Plan działań dla klimatu i energii

Regionalny Plan Działań dla Klimatu i Energii dla województwa małopolskiego (RPDKiE) integruje najważniejsze obszary działań w zakresie przeciwdziałania i adaptacji do zmiany klimatu z sektorów: energii, transportu, gospodarki (w tym przemysłu i gospodarki odpadami), budownictwa, rolnictwa, lasów i użytkowania gruntów. Wybór tych sektorów wynika ze Strategii UE, której celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych (o co najmniej 40%), wzrost wykorzystania OZE (do co najmniej 32% zużycia energii końcowej brutto) i poprawa efektywności energetycznej (co najmniej 32,5%) do roku 2030.

Regionalny Plan Działań dla Klimatu i Energii dla województwa małopolskiego, będący filarem projektu, wymaga systematycznej aktualizacji. Podstawą do aktualizacji będą opracowane scenariusze działań klimatycznych w perspektywie do roku 2030 i 2050. Scenariusze zostaną przygotowane na podstawie wykazu źródeł emisji gazów cieplarnianych, szczegółowego bilansu energetycznego województwa oraz modelu paliwowo-energetycznego Małopolski. Za ich przygotowanie odpowiada Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie.

W ramach procesu aktualizacji RPDKiE, AGH powołała grupę roboczą AGH dla klimatu i środowiska, której celem jest przygotowanie kompleksowej listy działań i rekomendacji do realizacji scenariuszy redukcji emisji gazów cieplarnianych w województwie małopolskim dla wszystkich sektorów określonych w RPDKiE, w dwóch perspektywach – do roku 2030 i 2050.

Na podstawie powyżej wymienionych dokumentów i analiz przygotowana zostanie aktualizacja RPDKiE dla województwa małopolskiego. Wdrażanie dokumentu będzie możliwe poprzez inwentaryzację przemysłu energochłonnego (identyfikacja głównych źródeł zużycia energii, określenie efektywności energetycznej procesów, wskazanie potencjału do redukcji zużycia energii i emisji). Za przeprowadzenie analizy będzie odpowiedzialna AGH.

C2 Transformacja niskoemisyjna rynku urządzeń grzewczych

Transformacja energetyczna to jedno z największych wyzwań, przed którym staje Małopolska. W ramach działań grupy roboczej AGH dla klimatu i środowiska utworzona zostanie grupa zadaniowa ds. Transformacji Przemysłu Urządzeń Grzewczych.

Zadaniem Grupy będzie stworzenie rekomendacji dla rozwoju branży OZE, wspieranie współpracy przedsiębiorstw z branży urządzeń grzewczych z instytucjami naukowo-badawczymi oraz tworzenie warunków do dialogu i wymiany wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy administracją, biznesem, partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi z zakresu branży urządzeń grzewczych.

Grupa zidentyfikuje potrzeby rynku i przygotuje program szkoleń z zakresu OZE oraz poprawy efektywności energetycznej dla Inspekcji Handlowej, Nadzoru Budowlanego, instalatorów i uczniów szkół technicznych. Ich efektem będzie stymulacja rozwoju rynku OZE oraz rozszerzenie wykorzystania technologii nisko- i zeroemisyjnych wraz ze wsparciem procesu eliminacji urządzeń grzewczych, które nie spełniają aktualnych norm środowiskowych.

Województwo Małopolskie opracuje także koncepcję zintegrowanego systemu zarządzania energią w powiecie/gminie oraz poświęcone jej szkolenia dla pracowników jednostek samorządu terytorialnego. System umożliwi monitorowanie i analizę zużycia energii, a także wdrażanie działań korygujących i zapobiegających nadmiernemu zużyciu energii elektrycznej i ciepła. Przełoży się to na obniżenie kosztów energii dla jednostek publicznych i przyczyni się do wywiązania się z obowiązku ograniczenia zużycia energii o 10%.

Dodatkowo zorganizowane zostaną szkolenia dla projektantów i architektów. Ich program obejmie praktyczne aspekty integrowania rozwiązań OZE (aktualne normy, standardy, dobre praktyki) oraz narzędzia projektowe do optymalizacji zużycia energii i redukcji emisji.

Przeprowadzone w Małopolsce szkolenia pilotażowe i ich ewaluacja będą bazą do implementacji tego typu zajęć w całym kraju.

Ponadto zostanie opracowany zaawansowany system zarządzania energią w gminie w czasie rzeczywistym. To narzędzie cyfrowe umożliwi monitorowanie, analizę oraz optymalizację produkcji i zużycia energii dzięki integracji danych z różnych źródeł. Przetestowanie w jednej gminie da pole do opracowania wytycznych i dobrych praktyk, które będą przekazane dla innych gmin podczas dedykowanego wydarzenia edukacyjnego.

C3 Potencjał OZE w województwach małopolskim i śląskim

W celu skutecznego, pełnego wykorzystania potencjału OZE w Małopolsce, AGH przygotowała mapy lokalnego potencjału OZE, zintegrowane z kalkulatorem doboru instalacji OZE, który ułatwia dokonanie świadomego wyboru inwestycji OZE w konkretnej lokalizacji – sugeruje najbardziej odpowiedni wybór technologii, oszacuje kapitał i koszty operacyjne oraz dostarczy informacji o możliwych źródłach finansowania.

Narzędzia te pomagają w podejmowaniu indywidualnych decyzji dotyczących inwestycji, ale również przy planowaniu gminnych, powiatowych i regionalnych strategii rozwoju OZE (geotermia głęboka i płytka, energia słoneczna, wodna i wiatrowa).

Dalsze działania w tym zakresie będą polegały na zwiększeniu użyteczności powstałych systemów oraz opracowaniu Kalkulatora efektywności energetycznej. Narzędzie będzie miało na celu określenie wpływu energetycznego i ekonomicznego wybranych urządzeń, budynków i procesów.

C4 System doradców ds. klimatu i środowiska

W ramach projektu funkcjonuje sieć doradców ds. klimatu i środowiska, zatrudnionych w małopolskich starostwach powiatowych oraz miastach na prawach powiatu, które przystąpiły do projektu. Na poziomie regionalnym doradcy współpracują z Urzędem Marszałkowskim, zaś na poziomie lokalnym – z gminami. Głównym zadaniem doradców jest skuteczne wdrażanie działań określonych w RPDKiE poprzez:

• realizację działań określonych w planie oraz Programie Ochrony Powietrza dla województwa małopolskiego;
• pomoc gminom w opracowaniu strategicznych dokumentów i planów zarządzania energią i klimatem oraz we włączeniu tych kwestii do innych planów i strategii;
• zachęcanie i pomoc gminom z terenu powiatów w ubieganiu się o finansowanie instalacji OZE, termomodernizacji budynków, budownictwa niskoemisyjnego, zrównoważonego transportu, niższego zużycia energii, środków dostosowania do zmiany klimatu;
• ubieganie się o finansowanie działań ograniczających zmianę klimatu oraz działań adaptacyjnych na poziomie powiatu;
• przeprowadzanie lokalnych kampanii informacyjno-edukacyjnych w zakresie ograniczenia zmiany klimatu.
• [Lista doradców]

Doradcy opracowali Powiatowe Plany Działań dla Klimatu i Energii i są zobowiązani do przygotowywania sprawozdań z jego realizacji. Dodatkowe raporty będą dotyczyły wyników pomiarów budynków pożytku publicznego z wykorzystaniem kamery termowizyjnej.

Planowane jest powstanie Lokalnych Punktów Konsultacyjnych dla mieszkańców oraz grupy roboczej Urząd-Biznes-Nauka-Społeczeństwo – dla klimatu w celu identyfikacji obszarów wymagających działania i potencjalnych źródeł finansowania.

C5 Centrum Kompetencji

Działaniem nakierowanym na usunięcie bariery niewystarczających zasobów wiedzy praktycznej i doświadczenia na poziomie lokalnym (powiaty i gminy), a tym samym wzmocnieniem wdrażania RPDKiE jest Regionalne Centrum Kompetencji, zarządzane przez Zespół Klimatu w ścisłej współpracy z partnerami projektu. Centrum zapewnia stałe wsparcie i szkolenia dla doradców ds. klimatu i środowiska. Opracowuje bazy wiedzy, narzędzia IT, wzorcowe dokumenty, analizy eksperckie oraz inne środki.

Planowane jest stworzenie interaktywnego narzędzia – kalkulatora śladu węglowego i wodnego dla instytucji publicznych, który jest odpowiedzią na dyrektywę UE wprowadzającą konieczność raportowania (rozszerzoną o podmioty publiczne).

W ramach działalności centrum zorganizowane zostaną szkolenia dla organizacji pozarządowych na temat pozyskiwania danych i środków finansowych do analiz oraz kontynuowane będą spotkania grupy Urząd-Biznes-Nauka-Społeczeństwo – dla klimatu w celu wypracowania działań w zakresie ekstremalnych zjawisk pogodowych, gospodarki o obiegu zamkniętym, zrównoważonego transportu, edukacji ekologicznej oraz podziału obowiązków klimatycznych.

Środki monitorujące

D1 Monitoring wdrażania RPDKiE

Wdrażanie RPDKiE dla województwa małopolskiego jest monitorowane co roku. Sporządzane są roczne sprawozdanie podsumowujące, określające zakres działań podjętych w poprzednim roku, w tym ich szacunkowe skutki w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, wzrostu wykorzystania OZE i poprawy efektywności energetycznej. System monitorowania obejmuje wszystkie gminy i powiaty Małopolski. Elementem monitoringu są też regularne badania opinii publicznej, przeprowadzane w celu weryfikacji poziomu świadomości w zakresie zmiany klimatu, niezbędnych środków ich zapobiegania i dostępnych instrumentów wsparcia.

D2 Monitoring wpływu realizacji projektu

Przeprowadzane są regularne badania opinii publicznej w celu sprawdzenia poziomu świadomości mieszkańców Małopolski na temat postępującej zmiany klimatu i konieczności podejmowania działań w celu adaptacji do niej. Badania pozwalają na zaplanowanie skutecznych działań oraz przygotowywanie dedykowanych kampanii i akcji informacyjno-edukacyjnych.

Podnoszenie świadomości

E1 Regionalna kampania medialna 

Niska świadomość społeczna na temat instalacji OZE, efektywności energetycznej, zrównoważonej mobilności oraz zapobiegania lub ograniczania produkcji odpadów stanowi istotną barierę dla skutecznego wdrażania RPDKiE. Aby usunąć tę barierę, w początkowych etapach projektu została przeprowadzona szeroko zakrojona diagnostyka behawioralna, która stała się podstawą planowania dalszych kampanii edukacyjnych i informacyjnych, stymulujących zmiany zachowania w obszarach związanych z ochroną klimatu.

Kampanie medialne, edukacyjne i informacyjne, mające na celu zwiększenie świadomości społecznej w obszarach określonych w RPDKiE, stanowią jeden z głównych filarów projektu. Są prowadzone za pomocą różnych kanałów informacyjnych, tak aby dotrzeć do jak największej liczby odbiorców.

Przykładem realizacji działania jest przeprowadzony konkurs pt. „Tworzymy klimat dla nas i przyszłych pokoleń – klimatyczni bohaterowie to MY” skierowany do szkół podstawowych i ponadpodstawowych.

Wzorem dotychczasowych kampanii, planowane jest rozszerzenie zasięgu o województwo śląskie. Celem w tym regionie będzie promocja mapy potencjału OZE.

E2 Lokalne działania informacyjno-edukacyjne

Lokalne kampanie edukacyjne i informacyjne, skierowane do ogółu społeczeństwa, dotyczące zmiany klimatu i jej negatywnych skutków, a także działań skierowanych do odpowiednich grup docelowych (osoby planujące budowę swojego domu, przedsiębiorcy, rolnicy, zarządcy budynków publicznych i inni) są realizowane przed doradców ds. klimatu i środowiska. Odpowiadają oni za podejmowanie konkretnych działań na poziomie lokalnym, promowanie zaangażowania lokalnych liderów (lekarze, nauczyciele, księża, strażacy, lokalne organizacje pozarządowe, uniwersytety trzeciego wieku, izby handlowe i izby rolnicze, lokalne grupy działania, lokalni przedsiębiorcy, władze miast oraz wsi) i nawiązywanie bezpośredniego kontaktu ze społecznościami lokalnymi.

Powstało 9 ekoporadników skierowanych m.in. do rolników, małych i średnich przedsiębiorców, właścicieli domów jednorodzinnych, a także powiatów i gmin. Planowanych jest powstanie jeszcze dodatkowych 3 ekoporadników. Ich tematyka ma szeroki przekrój i obejmuje takie tematy jak: adaptacja do zmian klimatu, ekologiczne biznesy czy zrównoważone podejście do budowy domu.

E3 Tworzenie sieci wymiany doświadczeń

Skuteczne wdrożenie projektu wymaga współpracy i pełnego zaangażowania wszystkich partnerów. Jednym z głównych działań jest wymiana doświadczeń i tworzenie platform transferu wiedzy pomiędzy wszystkimi kluczowymi interesariuszami na szczeblu regionalnym (gminy, powiaty i władze regionalne), krajowym (Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Ministerstwo Klimatu i Środowiska, inne regiony w Polsce) i międzynarodowym (m.in. w ramach platformy dla regionów węglowych w okresie przejściowym). Działania te będą obejmują konferencje, seminaria, warsztaty i wizyty studyjne.

E4 Promocja projektu

Zapewnienie odpowiedniej promocji projektu i jego rezultatów ma kluczowe znaczenie dla przekazywania dobrych praktyk i know-how innym regionom. Działania projektu promowane są poprzez liczne działania: regionalną kampanię medialną, lokalne działania informacyjno-edukacyjne, stronę internetową i media społecznościowe oraz artykuły w prasie.

Planowane jest nagranie promocyjnych materiałów video oraz napisanie szeregu artykułów dotyczących dobrych praktyk wypracowanych w projekcie. Opisane doświadczenia mogą zostać wykorzystane do efektywnego wdrożenia sprawdzonych mechanizmów postępowania w pozostałych regionach Polski.

F1 Zarządzanie projektem i monitorowanie efektów

System zarządzania projektem LIFE-IP EKOMAŁOPOLSKA rozdziela role nadzorcze i zarządcze. Funkcje nadzorcze sprawują Zarząd Województwa Małopolskiego – organ wykonawczy samorządu, a także dyrekcja Departamentu Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego. Bezpośrednie zarządzanie projektem odbywa się w zespole projektowym, w skład którego wchodzą kierownik projektu, specjaliści ds. Centrum Kompetencji, specjaliści techniczni, finansowi oraz ds. promocji.
Projekt objęty jest monitoringiem technicznym i finansowym. Rezultaty techniczne podsumowywane są w sprawozdaniach miesięcznych, rocznych oraz końcowych dla faz projektu. Monitoring finansowy sprawowany jest w sposób ciągły, a na zakończenie każdego z etapów projektu przeprowadzany jest audyt finansowy.

Planowane jest przeprowadzenie wizyt monitorujących u partnerów projektu w celu oceny postępu prac oraz weryfikacji zgodności działań z harmonogramem i wymaganymi założeniami.

F2 Plan działań po zakończeniu projektu

Doświadczenia zdobyte w trakcie realizacji projektu zostaną wykorzystane do opracowania strategii przyszłych działań. Plan będzie obejmował następujące elementy:

• Wykorzystanie doświadczeń i dobrych praktyk z realizacji zintegrowanego projektu LIFE oraz kontynuacja działań po roku 2030.
• Dostosowanie priorytetów działań do aktualnego stanu środowiska naturalnego (w tym zmian klimatycznych) w okresie po 2030 roku oraz do warunków prawnych w Unii Europejskiej i Polsce;
• Dalszy rozwój i kontynuacja długoterminowej współpracy z partnerami projektu oraz innymi regionami z Polski i Europy.