TAK!
Każda forma wytwarzania energii na miejscu (z lokalnego, dostępnego na miejscu potencjału) jest opłacalna.
Wolna połać dachowa, skierowaną na południe, która nie jest zacieniania przez inne budynki lub drzewa, stanowi idealne rozwiązanie dla paneli fotowoltaicznych (darmowe źródło energii elektrycznej). Może ona zostać również pokryta kolektorami hybrydowymi (PVT) i w ten sposób oprócz energii elektrycznej możemy pozyskiwać ciepło i ciepłą wodę. Można również wykorzystać część powierzchni na kolektory słoneczne i po instalacji zbiornika buforowego – mieć darmowe ciepło.
W domu położonym na wzgórzu, w miejscu gdzie przez większą część roku wieje wiatr, można z powodzeniem zainstalować przydomową turbinę wiatrową lub układ hybrydowy (z panelami fotowoltaicznymi). Obie technologie doskonale się uzupełniają w zależności od pory roku lub dnia. Wyprodukowana w ten sposób energia elektryczna można zostać wykorzystana do zasilania np. pompy ciepła.
Jeżeli dom zlokalizowany jest w pobliżu rzeki, jego właściciel może zamontować sobie małą turbinę wodną lub wykorzystać wodę jako dolne źródło ciepła dla pompy ciepła. Podobne rozwiązanie może zostać zastosowane wykorzystując przydomowy staw lub jezioro.
Przy sprzyjających warunkach geologicznych i hydrogeologicznych bardzo opłacalnym rozwiązaniem jest gruntowa i wodna pompa ciepła. Połączenie takiego rozwiązania z panelami fotowoltaicznymi (układ hybrydowy) daje darmowe źródło ciepła i energii elektrycznej. Praktycznie w każdej lokalizacji i budynku, do jego ogrzewania można wykorzystać powietrzną pompę ciepła.
Na obszarach wiejskich z dostępem do materiału drzewnego, wykorzystanie kotła na biomasę (pellet) w połączeniu z innymi źródłami OZE (np. fotowoltaiką), również może być opłacalnym rozwiązaniem.
Aktualnie dostęp do instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii jest coraz łatwiejszy. Jeśli chcemy zastosować je w swoim domu, najlepiej skorzystać z pomocy ekspertów w tej właśnie dziedzinie. W tym zakresie szczegółowej porady udzielą ekodoradcy zatrudnieni w gminach (pełna lista dostępna na stronie: https://powietrze.malopolska.pl/ekodoradcy/) oraz doradcy klimatyczni – w powiatach (https://klimat.ekomalopolska.pl/doradcy-dla-klimatu-i-energii/).
W ramach Projektu LIFE EKOMAŁOPOLSKA opracowane zostały wytyczne dla instalacji OZE. Opracowanie można pobrać ze strony: https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/wytyczne-dla-instalacji-oze-aktualizacja/. Baza wiedzy nt. różnych rozwiązań dostępna jest na stronie: https://powietrze.malopolska.pl/baza/kategorie_bazy/odnawialne-zrodla-energii/.
*na podstawie: https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/dzialnia-na-rzecz-klimatu-pierwsze-efekty/
TAK!
W Małopolsce istnieje potencjał dla praktycznie każdego rodzaju instalacji OZE: fotowoltaiki, pomp ciepła, energii wodnej, wiatrowej i geotermalnej, a także energii wytwarzanej w biokompostowniach i biogazowniach. Szacuje się, że już obecnie w województwie małopolskim funkcjonuje blisko 200 tys. instalacji odnawialnych źródeł energii o łącznej mocy zainstalowanej równej 2 851,95 MW. W tym ponad 134 tys. instalacji wytwarza energię z promieniowania słonecznego, 37 tys. instalacji na biomasę, 23 tys. pomp ciepła, 46 elektrowni wodnych, 11 elektrowni wiatrowych, 7 instalacji geotermalnych oraz 91 biogazowi.
Dobór optymalnej w danych warunkach instalacji OZE stanie się łatwiejszy dzięki opracowywanej w ramach projektu LIFE-IP EKOMAŁOPOLSKA mapie potencjału OZE, przygotowywanej przez specjalistów z AGH. Pomoże ona ustalić, jakie rodzaje odnawialnych źródeł energii będą najbardziej efektywne na konkretnym obszarze. Interaktywna mapa połączona zostanie z kalkulatorem doboru instalacji OZE. To narzędzie ułatwi wybranie inwestycji OZE w konkretnej lokalizacji, oszacuje koszty inwestycji, a nawet podpowie możliwe źródła jej finansowania. Mapa będzie dostępna w 2024 r.
Zarząd WM pokłada ogromne nadzieje na dalszy rozwój instancji OZE w środkach z różnorodnych programów dotacyjnych (Mój Prąd, Czyste Powietrze, czy Moje Ciepło). Kluczową rolę w tym zakresie odegrają również środki z Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2021–2027 oraz Krajowego Planu Odbudowy.
TAK!
Adaptacja do zmian klimatu – czyli przystosowanie się do nowych warunków życia – jest równie ważonym zagadnieniem, jak przeciwdziałanie tym zmianom. Mając na uwadze letnie upały i susze, należy pamiętać, że naszym sojusznikiem w dążeniu do utrzymania komfortu życia jest zieleń. Zarówno miejskie i przydomowe zieleńce, jak i drzewa, pomagają w obniżeniu temperatury otoczenia oraz gromadzeniu i retencji wody. Problem ograniczania powierzchni betonowych i brukowanych na rzecz zieleni jest szczególnie ważny w miastach, w których tworzą się tzw. miejskie wyspy ciepła. Temperatura na wybetonowanych, oddających dzienne ciepło w nocy skwerach i ulicach może być latem wyższa nawet o 20-30 stopni C w porównaniu do pobliskich zieleńców.
Inną ważną konsekwencją zmiany klimatu jest niedobór wody i problemy z jej retencją podczas ulewnych deszczów. Dlatego retencja oraz gromadzenie jej nie tylko w przydomowych zbiornikach, ale także w przestrzeni publicznej, jest istotnym aspektem w adaptacji do zmiany klimatu.
Małopolskie gminy mogą tu korzystać z dedykowanego im programu Małopolska Deszczówka. W latach 2020–21 samorząd województwa małopolskiego przeznaczył na ten cel ponad 300 tys. zł. Odrębnym działaniem jest dotowanie inwestycji w zakresie małej retencji wodnej na obszarach wiejskich – w r. 2021 przekazano na ten cel 786,9 tys. zł ze środków pochodzących z budżetu województwa.
Właściciele nieruchomości mogą korzystać z programu priorytetowego Moja Woda. W roku 2021 w Małopolsce w ramach dwóch edycji tego programu rozliczono 1271 umów na łączną kwotę dofinansowania ponad 5 660 000 zł*.
*na podstawie: Sprawozdania z wdrażania Regionalnego Planu Działań dla Klimatu i Energii za okres 2019-2021 https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/dzialnia-na-rzecz-klimatu-pierwsze-efekty/
NIE!
Dom energooszczędny to budynek, w którym zastosowane są nowoczesne rozwiązania projektowe i techniczne. Sprawiają one, że dom jest nie tylko przyjazny dla klimatu, ale także ekonomiczny w eksploatacji. Planując budowę domu należy wziąć pod uwagę m.in. bryłę domu, jego położenie, odpowiedni dobór materiałów budowlanych, prawidłowe ocieplenie, dobrą wentylację oraz eliminację mostków cieplnych i szczelną stolarkę okienną. Następnym krokiem jest wybór ekologicznego źródła ciepła i energii elektrycznej. Tu najlepiej sprawdzi się połączenie fotowoltaiki i pompy ciepła. Dobrym rozwiązaniem jest również rekuperacja, czyli instalacja pozwalająca na odzysk ciepła/chłodu. Na koniec warto pamiętać o wykorzystaniu wody deszczowej – na początek do retencji wystarczy zwykły zbiornik przy rynnie, dalszym krokiem są instalacje gromadzące wodę z całego dachu.
Odpowiedzią na indywidualne potrzeby inwestorów, którzy myślą przyszłościowo o ekologii i ekonomii jest Program Moje Ciepło. Szczegóły na https://mojecieplo.gov.pl/.
A na co zwrócić uwagę planując budowę domu energooszczędnego w materiale: LINK DO PORADNIKA DLA BUDUJĄCYCH DOM
TAK!
Zmiana klimatu i zanieczyszczenie powietrza, pomimo że to dwa różne, choć powiązane ze sobą problemy, powstają w wyniku działalności człowieka. Ich geneza jest zbliżona – to spalanie paliw kopalnych, którego wynikiem jest zarówno emisja gazów cieplarnianych, jak również składających się na smog pyłów zawieszonych PM 2.5 i PM 10 oraz zanieczyszczeń gazowych. Pomimo iż to dwa różne problemy, to ich rozwiązanie może być wsparte przez te same działania. To m.in. wymiana źródeł ogrzewania, termomodernizacja budynków czy montaż instalacji OZE. Ich realizacja przyczynia się zarówno do poprawy jakości powietrza, jak również do przeciwdziałania zmianie klimatu.
W celu wsparcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza, Województwo Małopolskie realizuje projekt LIFE Małopolska w zdrowej atmosferze, którego nadrzędnym celem jest zapewnienie pomocy mieszkańcom Małopolski w wymianie źródeł ciepła oraz pozyskaniu niezbędnych środków na ten cel. Działania te realizowane są przez ekodoradców zatrudnionych w małopolskich gminach (https://powietrze.malopolska.pl/ekodoradcy/).
W walce o lepszy klimat służy drugi projekt LIFE pod nazwą EKOMALOPOLSKA. Jego nadrzędnym celem jest wzrost wykorzystania lokalnego potencjału OZE. To właśnie w ramach projektu powstaje mapa potencjału OZE, a wzrost wykorzystania technologii przyjaznych środowisku zapewniają doradcy klimatyczni zatrudnieni w Małopolskich powiatach (https://klimat.ekomalopolska.pl/doradcy-dla-klimatu-i-energii/).
Więcej o działaniach podejmowanych przez Województwo małopolskie w zakresie poprawy jakości powietrza dostępnych jest na stronie https://powietrze.malopolska.pl/ oraz ochrony klimatu – https://klimat.ekomalopolska.pl/.
TAK!
Zwiększenie samowystarczalności energetycznej jest szczególnie istotne, zwłaszcza kontekście rosnących cen energii elektrycznej. W takiej sytuacji dogodnym rozwiązaniem jest własna produkcja energii elektrycznej z paneli fotowoltaicznych lub innych OZE. Dofinansowanie do tego typu rozwiązań jest możliwe z Programu Mój Prąd (więcej na stronie: https://mojprad.gov.pl/).
NIE!
Aby działania na rzecz klimatu przyniosły efekt, muszą być podejmowane nie tylko na poziomie strategicznym, ale również indywidualnie. Każdy z nas w życiu codziennym przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych. Dlatego działania dla klimatu warto zacząć od: wymiany źródła ogrzewania połączonej z głęboką termomodernizacją i montażem instalacji OZE (zarówno do produkcji ciepła, jak i energii elektrycznej). Na działania te przeznaczone są środki z Programu Czyste Powietrze (https://czystepowietrze.gov.pl/), Mój Prąd (https://mojprad.gov.pl/), ulga termomodernizacyjna (https://czystepowietrze.gov.pl/ulga-termomodernizacyjna/). Informacje o źródłach dofinansowań dostępne są również na stronie powietrze.malopolska.pl oraz klimat.ekomalopolska.pl.
Ważne jest również, aby w przypadku budowy nowego domu/budynku – już na etapie projektowania budynku włączyć rozwiązania takie jak OZE czy rekuperacja. Dofinansowanie dla nowych budynków jest dostępne ze środków Moje ciepło (https://mojecieplo.gov.pl/).
Dodatkowo doradztwo i pomoc przy wyborze odpowiedniego programu oraz wypełnieniu wniosku zapewniają ekodoradcy zatrudnieni w gminach (dane kontaktowe dostępne są na stronie https://powietrze.malopolska.pl/ekodoradcy/) oraz doradcy ds. klimatu i środowiska w powiatach (https://klimat.ekomalopolska.pl/doradcy-dla-klimatu-i-energii/).
Walce o lepszy klimat musi również towarzyszyć zmiana nawyków konsumenckich (kupujmy mniej i wybierajmy produkty przyjazne dla środowiska, naprawiajmy przedmioty lub dajmy im drugie życie) i zachowań dnia codziennego (oszczędzanie energii i wody, transport zbiorowy, sortowanie odpadów).
Więcej informacji na temat działań jakie możemy podejmować w codziennym życiu znajdziecie w zakładce ZAANGAŻUJ SIĘ!
TAK!
W odpowiedzi na wyznawania, przed jakimi stają samorządy w zakresie polityki klimatycznej, Samorząd Województwa Małopolskiego jeszcze w 2019 roku podjął decyzję o przygotowaniu Regionalnego Planu Działań dla Klimatu i Energii. Dokument został przyjęty przez Zarząd Województwa Małopolskiego w lutym 2020 r. Regionalny Plan działań integruje najważniejsze obszary działań w zakresie przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, tj. sektory: energii, transportu, gospodarki (w tym przemysłu i gospodarki odpadami), budownictwo, rolnictwo, lasy i użytkowanie gruntów. Nadrzędnym celem dokumentu jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, co będzie możliwe poprzez wzrost wykorzenia lokalnego potencjału energii ze źródeł odnawialnych oraz poprawę efektywności energetycznej. Pełna wersja dokumentu dostępna jest na stronie: https://bip.malopolska.pl/umwm,a,1739093,uchwala-nr-22820-zarzadu-wojewodztwa-malopolskiego-z-dnia-18-lutego-2020-r-w-sprawie-przyjecia-regio.html.
Wdrażanie działań określonych w Regionalnym Planie Działań jest realizowane przez Samorząd Województwa w ramach projektu LIFE EKOMAŁOPOLSKA. Projekt realizowany jest od stycznia 2021 r., we współpracy z 21 małopolskimi powiatami. Wsparcie techniczne zapewniają Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Europejskie Centrum Czystego Powietrze, a także Instytut ds. Energii, Klimatu i Środowiska w Wuppertalu (Niemcy) oraz Brandenburski Uniwersytet Techniczny w Cottbus (Niemcy). Więcej o działaniach województwa realizowanych w ramach Projektu: https://klimat.ekomalopolska.pl. Efekty podejmowanych dotychczas działań dostępne są na stronie: https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/dzialnia-na-rzecz-klimatu-pierwsze-efekty/.
TAK!
Aby wysiłki na rzecz klimatu przyniosły efekt, muszą być podejmowana na wszystkich szczeblach. Potrzebne są kompleksowe i konsekwentne działania podejmowane na arenie międzynarodowej, krajowej, regionalnej i lokalnej. Skutecznej realizacji polityki klimatycznej ma służyć tzw. Porozumienie paryskie, czyli pierwsza globalna umowa klimatyczna. Podpisując i ratyfikując porozumienie, państwa członkowskie (w tym Polska) postanowiły, że UE podejmie działania, dzięki którym do 2050 r. jako pierwsza na świecie gospodarka i pierwsze na świecie społeczeństwo stanie się neutralna klimatycznie.
Strategią rozwoju, która ma przekształcić Europę w obszar neutralny klimatycznie (i która jest odpowiedzią na kryzys klimatyczny i postępującą degradację środowiska) jest Europejski Zielony Ład. EZŁ (EGD) to pakiet środków możliwych do pozyskania na działania związane z ochroną klimatu i środowiska przy jednoczesnym zapewnieniu sprawiedliwej dla społeczeństwa transformacji. Więcej nt. strategii: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl.
Polskie cele klimatyczno-energetyczne reguluje przyjęty w r. 2019 „Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030”. Do najważniejszych założeń Planu należy: redukcja emisji gazów cieplarnianych, wzrost wykorzystania OZE, poprawa efektywności energetycznej oraz redukcja udziału węgla w produkcji energii elektrycznej. Więcej nt. krajowej polityki klimatycznej na: https://www.gov.pl/web/klimat/krajowy-plan-na-rzecz-energii-i-klimatu.
NIE!
Naturalne emisje dwutlenku węgla (których źródłem są m.in. przemiana materii w organizmach żywych, rozkład materii organicznej, itp.) są zrównoważone. To oznacza, że przyroda uwalnia mniej więcej tyle samo CO2, ile pochłania. Do szkodliwych mitów należy zatem włożyć twierdzenia, że za globalne ocieplenie odpowiadają pożary lasów czy erupcje wulkanów. Dla przykładu te ostatnie odpowiadają rocznie za emisję ok. 300 mln ton CO2, a więc mniej niż Niemcy (684 mln ton CO2), Włochy (325 mln ton CO2) czy Polska (320 mln ton)*.
To człowiek, m.in. spalając paliwa kopalne, każdego roku wprowadza do atmosfery dodatkową, niezbilansowaną ilość CO2 (ponad 36 miliardów ton rocznie) i innych gazów cieplarnianych. To właśnie ta nadwyżka odpowiada za zmianę klimatu. Obecnie występujące niecodzienne zjawiska atmosferyczne pokazują, że system klimatyczny został wybity z jego naturalnego cyklu. Nie ma już przy tym wątpliwości, że za globalne ocieplenie (zmianę klimatu) w dużej mierze odpowiada człowiek. Potwierdzają to m.in. wyniki pięcioletniej pracy 234 czołowych naukowców z ponad 60 krajów świata, tworzących Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC). Więcej na temat raportu i jego wyników na https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/czlowiek-winny-globalnego-ocieplenia/.
NIE!
Konsekwencją zmiany klimatu jest większa liczba ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak gwałtowne opady (w tym deszcze nawalne) oraz długie okresy bez deszczu, bezśnieżne zimy i ekstremalne fale upałów. Coraz częściej także obserwuje się ekstremalne zjawiska pogodowe, które dotąd były rzadkością lub zdarzały się jedynie w określonych rejonach Ziemi, a niejednokrotnie mają miejsce również w Małopolsce. To m.in. trąby powietrzne oraz huragany.
Zjawiska te pociągają za sobą kolejne skutki – w tym susze, pożary, podtopienia i zalania – oraz ich konsekwencje: spadek produkcji rolnej, rosnące ceny żywności, ryzyko zdrowotne, a także większe wydatki publiczne związane z ochroną przeciwpowodziową i usuwaniem skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Aby zwrócić uwagę na problem zmian klimatu w aspekcie lokalnym, a tym samym zachęcić mieszkańców do podejmowania indywidualnych działań, w 2022 w Małopolsce przeprowadzona została kampania informacyjno-edukacyjna pod hasłem #klimatdlapokoleń. Prowadzone są również systematyczne działania informacyjno-edukacyjne, zarówno nt. działań jakie mogą być podejmowane w zakresie klimatu, jak również dostępności środków na ich sfinansowanie.
Więcej o skutkach zmiany klimatu: https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/trzy-pytania-o-klimat-klimat-a-pogoda/. Tematyka wpływu klimatu na zdrowie poruszona została w rozmowie: https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/trzy-pytania-o-klimat-zdrowie/.
TAK!
Skutki zmiany klimatu są już odczuwalne na całym świecie, w tym również w Polsce i Małopolsce. Pokazują to np. pomiary temperatury, dane ze stacji meteorologicznych na lądach, boi pomiarowych w oceanach czy satelitów. W latach 1961–90 notowano w Polsce rocznie średnio 69 dni z temperaturą poniżej 0 stopni C. W rekordowo ciepłym roku 2020 w niektórych rejonach Polski były tylko 4 takie dni. Za to liczba dni z temperaturą powyżej 30 stopni C (uznawanych w naszej szerokości geograficznej za upalne) gwałtownie rośnie. W latach 1951–1980 średnia liczba dni upalnych wynosiła 4, w latach 1981–2010 wzrosła do 7, a prognoza na lata 2001–2030 wskazuje na 11 takich dni. Wzrasta nie tylko średnia temperatura, ale jej wartości w poszczególnych dniach. Miejscami sięga nawet 40 stopni C. Miniona dekada była najcieplejsza w Polsce w całym okresie pomiarowym, a więc od r. 1781. Małopolska nie odbiega od reszty kraju. Najbardziej widocznym efektem wzrostu temperatury powietrza w ostatnich latach jest liczba dni gorących (temperatura powyżej 25°C) oraz liczba dni upalnych (temperatura powyżej 30°C). W ostatnich 20 latach dni gorących w ciągu roku odnotowuje się ponad 50, upalnych – kilkanaście. Dodatkowo średnio w roku występuje od 2 do nawet niemal 7 fal upałów. W ostatnich 50 latach średnia temperatura w naszym regionie wzrosła o 2 stopnie C (uśredniony globalny wzrost temperatury w stosunku do epoki przedprzemysłowej to wg IPCC 1,14 stopnia C)*.
Więcej informacji nt. zmiany klimatu oraz działań podejmowanych w zakresie przeciwdziałania i adaptacji do nich w Małopolsce na: https://klimat.ekomalopolska.pl/.
*na podstawie: https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/zmiana-klimatu-w-polsce-na-mapkach-468/
** wg raportu „Analiza zmian klimatu – diagnoza stanu aktualnego”: https://klimat.ekomalopolska.pl/aktualnosci/diagnoza-stanu-aktualnego-zmiany-klimatu-w-malopolsce/