Pomoc techniczna Sekretariatu Platformy Regionów Węglowych w Transformacji
W październiku 2019 r. Małopolska otrzymała do realizacji projekt START, w ramach, którego eksperci unijnej Platformy Regionów Węglowych w Transformacji pomagają w wypracowaniu projektów pilotażowych łagodzących skutki społeczno–gospodarczej transformacji energetycznej w zachodniej części regionu. Województwo Małopolskie znalazło się wśród 7 regionów w Europie wybranych do wsparcia w ramach pomocy technicznej dla regionów węglowych. Wsparcie w ramach inicjatywy START pozwoliło na wypracowanie strategii niskoemisyjnej i pilotażowych projektów w zakresie odnawialnych źródeł energii, restrukturyzacji regionów górniczych oraz zagospodarowania terenów nieczynnych kopalń w zachodniej Małopolsce.
Platforma Regionów Węglowych w Transformacji (ang. Platform for Coal Regions in Transition)
Województwo małopolskie dołączyło do Platformy Regionów Węglowych w Transformacji w styczniu 2020 r. Platforma (CRinT) ma za zadanie pomagać krajom i regionom UE w uzyskaniu wsparcia w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Zadaniem Platformy, jest stworzenie przestrzeni do wymiany dobrych praktyk, wypracowywania rozwiązań i projektów oraz do dzielenia się wiedzą i doświadczeniami. Platforma jest zatem miejscem rozwijania – we współpracy z ekspertami – regionalnych strategii i projektów transformacji energetycznej, a także wymiany wiedzy i dobrych praktyk.
Główne filary Platformy
- wzmacnianie potencjału transformacyjnego poprzez zapewnienie doradztwa i wsparcia technicznego odpowiadającego potrzebom regionów węglowym;
- opracowanie materiałów pomocniczych poprzez dostarczanie narzędzi, wytycznych i raportów;
- łączenie wszystkich zainteresowanych stron poprzez stworzenie przestrzeni dialogu między regionami i szerszą społecznością interesariuszy.
Inicjatywa Sekretariatu Platformy Regionów Węglowych w Transformacji
Pomoc techniczna Sekretariatu dla regionów w okresie przejściowym (START) ma na celu pozostawienie spuścizny w postaci zwiększonej wiedzy fachowej i zdolności związanych z transformacją w regionach węglowych.
Celem pomocy Sekretariatu Platformy jest dostarczanie ukierunkowanej, zorientowanej na potrzeby wiedzy fachowej i budowanie zdolności, aby pomóc regionom w podejmowaniu praktycznych kroków w kierunku dywersyfikacji gospodarczej i dekarbonizacji.
START skupia się na 3 kluczowych elementach:
- opracowaniu strategii transformacji i ustaleniach dotyczących zarządzania,
- identyfikacji odpowiednich projektów priorytetowych,
- projektowaniu i rozwoju zidentyfikowanych projektów priorytetowych, w tym odpowiednich strategii finansowania.
START w Małopolsce
W październiku 2019 r. Małopolska otrzymała projekt START, w ramach, którego eksperci unijnej Platformy Regionów Węglowych w Transformacji pomagają w wypracowaniu projektów pilotażowych łagodzących skutki społeczno–gospodarczej transformacji energetycznej w zachodniej części regionu.
Pierwsze spotkanie z ekspertami SEKRETARIAT-u Platformy CRinT miało miejsce w dniach 21-22 stycznia 2020 r. Celem spotkania była ocena społeczno-gospodarcza obszarów węglowych zachodniej Małopolski. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele powiatów i gmin Małopolski Zachodniej, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Tauron Polska Energia S.A. oraz organizacji pozarządowych.
Od pierwszego spotkania w styczniu 2020 prowadzony jest intensywny dialog z gminami, przedsiębiorstwami, jednostkami naukowymi, organizacjami pozarządowymi oraz związkami zawodowymi, w celu wypracowania najlepszych rozwiązań, które złagodzą negatywne skutki transformacji energetycznej całej Małopolski. Do końca 2020 r. do Departamentu Środowiska UMWM wpłynęło ponad 60 propozycji projektów inwestycyjnych, o całkowitej wartość blisko 4 mld zł. Fiszki projektów przygotowywane zostały przez m.in. przez Tauron Polska Energia S.A., Zakład Gazowniczy, Orlen Południe S.A., Małopolską Agencję Rozwoju Regionalnego oraz gminy i powiaty Małopolski Zachodniej.
19 stycznia 2021 Zarząd Małopolski wybrał dziś 4 projekty o wartości 767 mln zł, nad którymi pracować będą unijni eksperci Platformy Regionów Węglowych w Transformacji (Platform for Coal Regions in Transition) START.
Wsparcie w ramach inicjatywy START pozwoliło na wypracowanie strategii niskoemisyjnej i pilotażowych projektów w zakresie odnawialnych źródeł energii, restrukturyzacji regionów górniczych oraz zagospodarowania terenów nieczynnych kopalń w zachodniej Małopolsce, w tym:
- opracowanie Profilu Regionalnego Małopolski Zachodniej, przedstawiającego analizę kontekstu społeczno-gospodarczego i przemysłowego Małopolski Zachodniej,
- raport na temat możliwości rozwoju klastrów energii w celu promowania dekarbonizacji systemu energetycznego w zachodniej Małopolsce,
- raport prezentujący doświadczenia międzynarodowe w realizacji projektów rewitalizacyjnych na byłych terenach górniczo-przemysłowych,
- raport w zakresie koordynacji i partnerstwa w celu promowania rewitalizacji wielu dawnych kopalń węgla,
- raport dotyczący roli kobiet w procesie transformacji.
Efekty naszej dotychczasowej współpracy są również dostępne na stronie Komisji Europejskiej.
Współpraca w ramach START i LIFE-IP EKOMAŁOPOLSKA
Aby wesprzeć proces transformacji energetycznej, Województwo małopolskie rozpoczęto współprace z kluczowymi partnerami, tj. Tauron Polska Energia, ORLEN Południe S.A. oraz Grupą Azoty, której celem jest podjęcie wspólnych działań w celu złagodzenia negatywnych społecznych i środowiskowych, jak również dążenia do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.
Współpraca zarówno przy Projekcie LIFE-IP EKOMĄŁOPOLSKA, jak również przy wdrażaniu projektów pilotażowych na rzecz ochrony powietrza i klimatu, to główne założenia podpisanych porozumień o współpracy:
- 12 listopada 2020 r. z Tauron Polska Energia S.A. TAURON jest nie tylko dostawcą energii elektrycznej w Małopolsce Zachodniej, ale przede wszystkim jest właścicielem zakładów górniczych Janina i Brzeszcze oraz elektrowni Siersza. Współpraca w ramach porozumienia zakłada wypracowanie projektów pilotażowych łagodzących skutki społeczno–gospodarczej transformacji energetycznej w zachodniej części województwa.
- 8 stycznia 2021 r. z Orlen Południe. Spółka coraz mocniej angażuje się w sektory, w których nadrzędnym celem jest ekologiczna produkcja. W rafinerii w Trzebini rozwijane są obecnie technologie wodorowe. W najbliższym czasie w Trzebini ma też się rozpocząć produkcja zielonego glikolu propylenowego, w pierwszej w Polsce i największej w Europie instalacji tego typu. Oprócz tego w Trzebini trwa budowa pilotażowej instalacji do produkcji kwasu mlekowego przy wykorzystaniu mikroorganizmów. Spółka rozpoczęła też program biogazowy, który zakłada stworzenie sieci własnych biometanowni.
- 23 lutego 2021 r. z Grupą Azoty. Jedna z największych firm regionu zdeklarowała w zawartym porozumieniu realizowanie projektów związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, rozwijaniem technologii „zielonego” amoniaku i „zielonego” wodoru.
Realizacja Projektu START jest częścią działania E3 (Tworzenie sieci wymiany doświadczeń) projektu zintegrowanego LIFE-IP EKOMAŁOPOLSKA “Wdrażanie Regionalnego Planu Działań dla Klimatu i Energii dla Województwa małopolskiego”, finansowanego ze środków programu LIFE Unii Europejskiej oraz z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji w Małopolsce
Zważywszy na trudną sytuację gospodarczą i społeczną Małopolski Zachodniej, w której przemysł węglowy jest kluczowym pracodawcą, konieczne jest objęcie tego regionu mechanizmami wspierającymi transformację energetyczną, w tym w szczególności środkami z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (I filar Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji). Projekty wypracowane we współpracy ze START będą mogły ubiegać się o sfinansowanie ze środków FST.
Aktualnie alokacja dla Małopolski to 247 mln EUR. Fundusz będzie wspierał dywersyfikację gospodarczą i przekształcanie terenów górniczych – w zakresie łagodzenie skutków społecznych i ekonomicznych transformacji energetycznej w najbardziej narażonych regionach. Oznacza to inwestycje w małe i średnie przedsiębiorstwa, tworzenie nowych firm, badania i innowacje, rekultywację środowiskową, czystą energię, podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie pracowników, pomoc w poszukiwaniu pracy i aktywne włączenie programów dla osób poszukujących pracy, a także transformacja istniejących instalacji wysokoemisyjnych, gdy inwestycje te prowadzą do znacznych redukcji emisji i ochrony miejsc pracy. Warunkiem niezbędnym do ubiegania się o środki z FST jest przygotowanie Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji (TPST).
Do współpracy przy przygotowaniu TPST zaproszonych zostało ponad 30 przedstawicieli ze świata nauki, administracji rządowej i samorządowej, organizacji pozarządowych i biznesu, w tym również TAURON Polska Energia S.A. Założenia do TPST przedstawiające szczegółową ocenę stanu aktualnego i definiujące poziomy odniesienia zostały przygotowane w marcu br. Ostateczna wersja Planu przedstawiającego kierunki wyzwań oraz definiującego projekty inwestycyjne została przesłana do polskiej strony rządowej w czerwcu br.